In zijn aan de organisaties gerichte uitnodigingsbrief schrijft hij onder meer dat hij tijdens het gesprek niet alleen wil spreken over de voorgenomen plannen, maar dat hij ook wil verkennen “hoe het vertrouwen in elkaar en in de toekomst kan hersteld worden”.

Hij drukt de hoop uit “dat het lukt om weer iets van onderling vertrouwen op te bouwen en een basis te vinden om duurzaam met elkaar in dialoog te gaan, vanuit wederzijds respect en de gedeelde wil om oplossingen te vinden voor de problemen en uitdagingen waar dit land voor staat”. Voor zijn aanpak kreeg Remkes de Machiavelliprijs, die in Nederland jaarlijks wordt uitgereikt aan een politicus of organisatie die een opmerkelijke prestatie neerzette op het gebied van publieke communicatie. In het juryrapport leest men onder meer: “Met een scherpe blik op de inhoud en tegelijk een warm gevoel voor het aanwezige sentiment weet hij de mensen te binden en in beweging te brengen. (…) Johan Remkes verbindt de partijen en weet een vastgelopen dialoog weer in beweging te brengen”. Het optreden van Remkes leidde er niet toe dat het stikstofprobleem helemaal van de baan was. Maar Remkes benadrukte wel iets heel cruciaals: het herstel van vertrouwen. En in haar rapport beklemtoonde de jury heel terecht dat het belang van verbinding en dialoog. De tussenkomst van Remkes illustreert dat een op mediation (bemiddeling) geïnspireerde aanpak van politieke problemen aantrekkelijke perspectieven biedt. Een hele tijd eerder, na de Belgische verkiezingen van 13 juni 2010, ging de vorming van een nieuwe Belgische regering van start. Ze duurde niet minder dan 541 dagen, een wereldrecord. Tijdens die regeringsvorming stelde de Koning eerst de voorzitters van de Kamer en de Senaat als bemiddelaars aan. Nadien volgde nog een “koninklijke bemiddelaar”, de gewezen minister Johan Vande Lanotte. Geen van allen boekte succes. Belangrijk is evenwel dat zelfs in een uitzichtloze situatie de aanstelling van bemiddelaars als een mogelijke uitweg werd gezien. Bemiddeling (mediation) in de politieke sfeer hoeft men overigens niet uitsluitend aan politici voor te behouden, al komen zij daarvoor vanwege hun politieke ervaring en het delicaat karakter van nogal wat politieke kwesties absoluut in aanmerking. Niets belet evenwel om volledig onafhankelijke, externe, los van de politiek staande bemiddelaars in te zetten. Al zal dat misschien nog niet zo gauw gebeuren. Maar zulke externe bemiddelaars kunnen beslist een bijzonder constructieve rol spelen -en dat doen zij overigens al vaak- om tijdens processen van burgerparticipatie gesprekken tussen maatschappelijke spelers onderling, of tussen politici en maatschappelijke spelers te begeleiden. Die maatschappelijke spelers, zoals burgers, belangengroepen en bedrijven, doen dan immers ook aan politiek. Zij buigen zich over maatschappelijke, aan het algemeen belang rakende kwesties, ook al komt de uiteindelijke beslissing aan verkozen politici toe.

Mediation, of een op mediation gebaseerde aanpak, zou men ongetwijfeld veelvuldiger kunnen inzetten tijdens politieke besluitvormingsprocessen in de brede zin van het woord, dus niet alleen wanneer verkozen politici onderling met elkaar in gesprek gaan, maar ook wanneer maatschappelijke spelers op een of andere manier betrokken zijn. Daarbij is het van wezenlijk belang ons grondig te bezinnen over de vraag wat we met zo’n aanpak beogen. Met de loop der jaren groeide bij mij de overtuiging dat het tijdens politieke besluitvorming mogelijk en wenselijk is een beroep te doen op het beste wat burgers en politici te bieden hebben. In mijn recente boek “Menselijke kracht in de politiek. Naar verdieping, samenwerking en zingeving tijdens democratische besluitvorming” (uitgeverij Acco) verken ik hoe we stappen in die richting kunnen zetten. Menselijke kracht in de politiek betekent dat politici en burgers handelen vanuit menselijke kwaliteiten als rechtvaardigheid, liefde, wijsheid en creativiteit, met als doel het algemeen belang en het menselijk welzijn te dienen. Dat klinkt misschien mooi, maar het is allesbehalve vanzelfsprekend. We leven in een onvolkomen wereld met onvolmaakte mensen. We zijn misschien wel geroepen tot het goede, maar geneigd tot het kwade. Daarmee bedoel ik dat mensen een kern van goedheid hebben, met name een vermogen tot liefde, redelijkheid, creativiteit en dergelijke, maar dat zij tegelijkertijd aanlopen tegen zichzelf. Zij kampen immers met allerlei opvattingen, aannames, percepties, attitudes, opvattingen over de eigen identiteit, karaktereigenschappen en emoties die de aanwending van hun menselijke kwaliteiten bemoeilijken. Wat zich “in” hen afspeelt (bijvoorbeeld boosheid, een vertekend beeld van de ander, een koppige houding, …) drukt zijn stempel op hun concrete gedrag tijdens politieke besluitvormingsprocessen. Anders gezegd: politiek heeft een voorportaal “in” onszelf, in onze innerlijke psychische en morele gesteldheid. Al van in de oudheid bestaat het inzicht dat de innerlijke wereld van de mens niet kan worden losgemaakt van zijn praktisch handelen in de wereld. Of, zoals de boeddhistische monnik wijlen Wijlen Thich Nhat Han, het in zijn boek over burgerschap kernachtig uitdrukt: “Onze zijnskwaliteit is bepalend voor onze kwaliteit van handelen.” Een op mediation gesteunde aanpak maakt het mogelijk om aan de slag te gaan met de hiervoor genoemde innerlijke obstakels die de verbinding met onze menselijke kracht bemoeilijken. Het zijn diezelfde hindernissen die ook de relatie met de ander vertroebelen. Want dat mogen we vooral niet vergeten: politiek draait niet enkel om de inhoud, maar evenzeer on de relatie. Een goede verbinding tussen politieke actoren draagt ertoe bij dat zij tot rechtvaardige, breed gedragen beslissingen kunnen komen.

Echte politieke verandering komt ook van ‘binnenuit’. Door tijdens democratische besluitvormingsprocessen de bij vrijwel iedereen aanwezige menselijke kwaliteiten zo veel mogelijk te ontdekken, aan te wenden en zelfs te versterken. Het focussen op de ‘binnenkant’ van de politiek, en haar link met het concrete politieke gebeuren, zou wel eens de meest fundamentele, noodzakelijke én hoopgevende vernieuwingsoperatie kunnen zijn waar we voor staan. Een op mediation gebaseerde aanpak biedt hier veel perspectief

Meer informatie over het boek “Menselijke kracht in de politiek” vind je via onderstaande link:

https://hubs.la/Q02vtLyc0