Motie Ellian/Knops

Op 26 oktober 2023 heeft minister Weerwind voor rechtsbescherming een brief naar de Tweede Kamer gezonden met zijn reactie op de motie Ellian/Knops. In deze motie wordt de regering verzocht om te bevorderen dat er een centraal mediators-register wordt (door) ontwikkeld. Dat register onder een lichte publiekrechtelijke regulering te brengen en de huidige opdracht in deze vorm aan de Raad voor Rechtsbijstand voor de toelating van registers te beëindigen. Hoewel de minister de kamer de motie heeft ontraden is zij desondanks aangenomen. De brief van 26 oktober aan de kamer geeft de contouren waarbinnen de minister gevolg geeft aan de motie.

Transparant en toegangkelijk

De brief geeft allereerst een analyse van het huidige mediationveld. Zij stelt dat dit veld onvoldoende transparant en toegankelijk is voor zowel hulp vragende als rechtzoekende burgers. Erkend wordt dat de huidige (particuliere commerciële) registers allen hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van mediation als instrument voor de oplossing van geschillen en conflicten en aan de kwaliteit van mediators. Tegelijkertijd wordt geconstateerd dat deze registers allen onderling hun eigen eisen stellen, die soms gelijkluidend en soms afwijkend zijn. De minister schrijft dat dit het veld voor hulp-vragende en rechtzoekenden (en hun hulpverleners) die mediation willen beproeven, onvoldoende transparant en toegankelijk maakt.

Publiek belang

Minister Weerwind onderschrijft in zijn brief nog eens het publieke belang van mediation. Het kabinetsbeleid is er dan ook op gericht om het gebruik van mediation verder te stimuleren en mediation te positioneren als een belangrijke vorm van geschilbeslechting naast rechtspraak. In de kamerbrief over de versterking van de toegang tot het recht is dit kabinetsbeleid al eerder ook zo benoemd en aangehaald. Omdat mediation daardoor steeds meer in het publiek domein komt te staan acht de minister het prudent om de stap te zetten naar een-register voor mediators. Van dit register wordt verwacht dat het voor zowel de hulp vragende als de rechtzoekende burger inzicht geeft in kwaliteit en specialisme van de ingeschreven mediators.

Uniforme criteria

Het register zal daartoe uniforme criteria opstellen. Daarnaast dient het register inzicht te geven op het specialisme van de mediator. Ingeschreven mediators krijgen de beschermde titel ’registermediator’. Alleen zij kunnen nog gesubsidieerde mediation verlenen op grond van de Wet op de rechtsbijstand (Wrb). Voor de rechtzoekende geld spiegelbeeldig dat zij alleen nog aanspraak kunnen maken op gesubsidieerde mediation als zij een mediator inschakelen die is ingeschreven in het centrale register. Alle mediators met een vermelding in een van de kwaliteitsregisters kunnen door middel van een vereenvoudigde procedure tot het wettelijke register worden toegelaten (rechtsvermoeden dat al aan een deel van de voorwaarden is voldaan). Alle bestaande organisaties die de kwaliteit van mediators normeren zullen worden betrokken bij het ontwikkelen van de kwaliteitsnormen die het centrale register gaat hanteren.

Stimuleren van mediation

Verder schrijft de minister: van de overheid wordt verwacht dat zij de hulp vragende of rechtzoekende burger actief stimuleert om gebruik te maken van mediation en daartoe waarborgen biedt. Ook zal de wenselijkheid van een uniform klacht en tuchtrecht worden onderzocht. De minister beschrijft en onderbouwd in zijn brief welke organisatievorm dat ene centrale register dan dient te hebben. Vormen als een publiekrechte beroepsorganisatie en een zelfstandig bestuursorgaan in privaatrechtelijke zin worden dan wel strijdig met staand kabinetsbeleid, dan wel als niet aangewezen geacht. Ook het omvormen van een privaatrechtelijk register naar een zelfstandig bestuursorgaan moet worden vermeden. Wat resteert is dat onderzocht gaat worden om het centraal register onder te brengen bij een bestaand of nieuw op te richten publiekrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan.

Centraal daarbij staat dat zo’n register niet hiërarchisch ondergeschikt dient te zijn aan de minister. Immers deze kan zelf ook partij zijn bij een bepaalde kwestie.